TITLE

Filmler

1942 yılında, II. Dünya Savaşı’nın en kritik döneminde ABD, Nazi Almanyası’nın atom bombasını geliştirmesinden korkmaktadır. General Leslie Groves, teorik fizik dehası J. Robert Oppenheimer’ı Manhattan Projesi’nin bilimsel direktörü olarak atar. Oppenheimer, Los Alamos çölünde (New Mexico) gizli bir laboratuvar kurar ve aralarında Enrico Fermi, Richard Feynman, Edward Teller gibi efsanevi fizikçilerin de bulunduğu bir bilim insanı ordusunu bir araya getirir.

Filmin Konusu

Amaç, tarihin ilk atom bombasını yapmaktır.

Film, bu süreçte Oppenheimer’ın hem bilimsel dehasını hem de içindeki ahlaki çatışmaları gözler önüne serer. 16 Temmuz 1945’te “Trinity” adı verilen ilk nükleer deneme başarılı olur. Ancak kısa süre sonra Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan bombalar yüz binlerce sivilin ölümüne yol açar.

Savaş bittikten sonra Oppenheimer, yarattığı silahın korkunç sonuçlarıyla yüzleşir. Soğuk Savaş döneminde komünist sempatizanı olduğu iddialarıyla hedef alınır. 1954 yılında düzenlenen tartışmalı bir güvenlik soruşturması sonucunda gizli bilgilere erişim yetkisi elinden alınır ve itibarı zedelenir.

Christopher Nolan’ın yönettiği film, Oppenheimer’ın hayatını üç farklı zaman diliminde ve renk skalasında anlatır:

1. Renkli sahneler: Oppenheimer’ın bakış açısı.
2. Siyah-beyaz sahneler: 1954’teki güvenlik duruşması ve rakibi Lewis Strauss’ın perspektifi.

Kısaca: Bir dahinin, insanlık tarihinin en yıkıcı silahını icat ederken yaşadığı zafer, pişmanlık, vicdan azabı ve siyasi linç hikâyesidir.

Gerçek Kişiler ve Aktörler

Oppenheimer Gerçek Hikayesi

J. Robert Oppenheimer (1904-1967), 20. yüzyılın en parlak fizikçilerinden biriydi. Harvard’ı 3 yılda bitirdi, Göttingen ve Leiden’de kuantum mekaniğinin kurucuları arasında yer aldı.

1942’de ABD, Almanların atom bombası yapmasından korkuyordu. General Leslie Groves, Manhattan Projesi’nin bilimsel lideri olarak Oppenheimer’ı seçti.

1942’de ABD, Almanların atom bombası yapmasından korkuyordu. General Leslie Groves, Manhattan Projesi’nin bilimsel lideri olarak Oppenheimer’ı seçti.

Oppenheimer, New Mexico çölünde Los Alamos adlı gizli bir laboratuvar kurdu ve 1945’e kadar 130.000 kişi çalıştırdı.

16 Temmuz 1945 sabahı, dünyanın ilk atom bombası “Trinity” denemesi yapıldı. Patlama o kadar güçlüydü ki Oppenheimer, Hindu kutsal kitabı Bhagavad Gita’dan şu cümleyi hatırladı: “Şimdi ben Ölüm oldum, dünyaların yok edicisi.”

6 Ağustos 1945 – Hiroşima

9 Ağustos 1945 – Nagasaki

Toplamda 200.000’den fazla insan öldü.

Savaş bittikten sonra Oppenheimer vicdan azabı çekti ve nükleer silahların kontrol altına alınmasını savundu. 1954’te Soğuk Savaş paranoyası sırasında “komünist sempatizanı” diye suçlandı, güvenlik izni elinden alındı ve itibarı zedelendi.

1963’te Başkan Kennedy (ölümünden sonra Johnson tarafından verilen) Fermi Ödülü’yle kısmen aklanmış sayıldı.

1967’de, 62 yaşında gırtlak kanserinden öldü.

Oppenheimer (2023) – Nolan’ın Filmi Gerçeğe Ne Kadar Sadık?

Christopher Nolan’ın 2023’te vizyona giren Oppenheimer filmi, Kai Bird ve Martin J. Sherwin’in Pulitzer ödüllü kitabı American Prometheus’a dayanıyor. Film genel olarak tarihi gerçeklere %90’ın üzerinde sadık kalsa da Nolan’ın alışık olduğumuz zaman çizgisi oyunları, dramatik yoğunlaştırma ve bazı sanatsal yorumlar mevcut. İşte en önemli noktalarla karşılaştırma:

Tamamen Doğru ve Birebir Uyumlu Olanlar

• Trinity denemesi (16 Temmuz 1945): Patlama anı, Oppenheimer’ın “Now I am become Death, the destroyer of worlds” alıntısı gerçek.
• Manhattan Projesi’nin kuruluşu ve Los Alamos laboratuvarı: Groves’un Oppenheimer’ı seçmesi, güvenlik tartışmaları, bilim insanlarının toplanması tarihî kayıtlarla örtüşüyor.
• 1954 Güvenlik Duruşması: Lewis Strauss’ın kini, soruşturma transcript’leri neredeyse kelimesi kelimesine doğru. Robert Downey Jr.’ın canlandırdığı Strauss’ın intikam motivasyonu gerçek.
• Oppenheimer’ın komünist sempatisi: Jean Tatlock, kardeşi Frank, Haakon Chevalier olayı ve FBI dosyaları birebir.
• Hiroşima-Nagasaki sonrası vicdan azabı: Oppenheimer’ın hidrojen bombasına karşı çıkması, nükleer silahların kontrolü için yaptığı çağrılar tamamen gerçek.

Dramatize Edilen veya Değiştirilen Yerler

1. Hiroşima ve Nagasaki sahneleri

Gerçek: Oppenheimer bombalamaları radyodan öğrendi, kutlama yapan bilim insanlarına katılmadı ama ayak sesleri ezme halüsinasyonu yaşamadı.

Film: Oppenheimer’ın konuşma yaptığı salonda Japonların derilerinin döküldüğü, ayak seslerinin ezdiği halüsinasyonlar eklendi. → Tamamen Nolan’ın sanatsal yorumu, vicdan azabını görselleştirmek için.

2. Jean Tatlock’un ölümü (1944)

Gerçek: Resmi rapor intihar (küvette boğulma), bazı komplo teorileri var ama Oppenheimer’ın parmağı yok.

Film: Sorgu sahnesinde Oppenheimer’ın elini küvete sokup Tatlock’u boğduğu kısa bir halüsinasyon var. → %100 kurgu, seyirciyi şaşırtmak için.

3. Zaman çizgisi ve renk kullanımı

Gerçek: Olaylar düz bir çizgide değil ama Nolan'ın yaptığı kadar karmaşık da değil.

Film: Renkli sahneler (öznel – Oppenheimer’ın bakış açısı), siyah-beyaz sahneler (nesnel – Strauss’ın bakış açısı). Tarihî doğruluk etkilemiyor ama anlatımı inanılmaz zenginleştiriyor.

4. Küçük karakter birleştirmeleri

Birkaç bilim insanı ve politikacı tek bir karaktere indirgenmiş veya isimleri değiştirilmiş (örneğin William Borden’ın mektubu gerçek ama filmde biraz farklı sunuluyor).

5. Oppenheimer’ın ailesi ve özel hayatı

Kitty Oppenheimer’ın alkol sorunu ve depresyonu doğru. Çocuklarıyla ilişkisi biraz daha sert gösterilmiş.

6. Sonuç ve itibar iadesi

Gerçek: 1963’te Fermi Ödülü aldı, 2022’de Biden yönetimi 1954 kararını resmen iptal etti.

Film: 2022 kararı dahil edilmedi (film 2023’te çıktı ama çekimler bittiği için yok).

Genel Değerlendirme

Oppenheimer, tarihi biyografilerin sinemada yapılabilecek en iyi örneklerinden biri. Bilimsel detaylar (kuantum fiziği tartışmaları bile), politik atmosfer ve özellikle 1954 duruşması olağanüstü doğru. Nolan’ın eklediği halüsinasyonlar ve dramatik sahneler tarihi değiştirmiyor; sadece Oppenheimer’ın iç dünyasını görselleştiriyor.

Oppenheimer Filmini Neden Mutlaka İzlemelisiniz?

2023’ün en iyi filmi değil, son 20 yılın en iyi filmlerinden biri – 9 güçlü sebep:

1. Tarih dersi gibi ama sıkmıyor, nefesinizi kesiyor
3 saat boyunca tek bir patlama sahnesi yok ama Trinity denemesi sahnesinde koltuğunuzda titriyorsunuz. Nolan atom bombasının icadını bir gerilim filmi gibi anlatıyor.

2. Cillian Murphy hayatının rolünü oynuyor
Oppenheimer’ı öyle bir canlandırıyor ki, gözlerindeki “dahi ama lanetli” bakışını unutmanız imkânsız. Oscar’ı sonuna kadar hak etti. “I am become Death” repliğini duyduğunuz an tüyleriniz diken diken oluyor.

3. Ses tasarımı ve müzik Oscar’ı silip süpürdü (ve haklıydı)
Ludwig Göransson’ın müziği + Trinity patlamasındaki 20 saniyelik sessizlik… Sinemada izlemediyseniz yarısını kaçırmışsınız demektir.

4. İnanılmaz bir oyuncu kadrosu var
Robert Downey Jr. (en iyi performansını geri döndü), Matt Damon, Emily Blunt, Florence Pugh, Rami Malek, Kenneth Branagh, Gary Oldman, Casey Affleck… Her 10 dakikada bir “Aaa bu da mı varmış!” dedirtiyor.

5. Asıl konu: Kahraman ilan edilip sonra “tehlikeli” diye damgalanmak
1954 McCarthy dönemi cadı avı sahneleri bugünün politik iklimini de tokat gibi çarpıyor yüzünüze.

6. Nolan sonunda diyalog ağırlıklı bir film yaptı ve döktürmüş
Tenet’teki “anlaşılmayan” Nolan gitti, yerine her kelimesi altın değerinde bir Nolan geldi. 3 saat su gibi akıyor.

7. Bilimsel detaylar doğru, ama herkes anlayabiliyor
Kuantum fiziği, zincir reaksiyonu, Trinity denemesi… Fizikçiler bile “Evet böyle oldu” diyor. Ama lise öğrencisi de sıkılmadan izliyor.

8. Vicdan azabını iliklerinize kadar hissettiriyor
Hiroşima ve Nagasaki sahneleri gösterilmiyor ama Oppenheimer’ın yüzündeki o ifade, 200.000 insanın ölümünü hayal ettiriyor.

9. 13 Oscar adaylığı boşuna değil
En İyi Film, Yönetmen, Erkek Oyuncu, Yardımcı Erkek Oyuncu, Senaryo, Görüntü Yönetimi, Kurgu, Ses… Toplam 7 Oscar aldı ve hepsini hak etti.

İzlemelisiniz, çünkü bazı filmler izlenmez… yaşanır. Oppenheimer da onlardan biri. Atomik bir başyapıt.

---

Daha Fazla

Donnie Brasco

Donnie Brasco, 1997 yapımı bir suç draması filmi olarak sinema tarihine damga vurmuş bir başyapıt. Mike Newell'ın yönettiği bu film, gerçek bir hikayeden uyarlanmış ve Al Pacino ile Johnny Depp gibi yıldız oyuncuların muhteşem performanslarıyla unutulmaz hale gelmiş.

Schindler's List

Schindler's List, 1993 yapımı bir başyapıt olarak sinema tarihine altın harflerle yazılmış bir film. Steven Spielberg'ün yönettiği bu siyah-beyaz dram, gerçek bir hikayeden uyarlanmış ve Holokost'un acımasız gerçekliğini gözler önüne seriyor.

Ayla

Kore’nin karanlık gecesinde ay ışığı gibi parlayan bir sevgi... Bir Türk askeriyle yetim bir Koreli kızın, savaşın ortasında filizlenen, 60 yıl sonra yeniden açan mucizevi baba-kız hikâyesi. Gerçek bir destan. Gerçek gözyaşları.